50 Soruda Forex

Forex piyasası ülkemizde 2012 yılından itibaren tanınmasına rağmen popülerliği hızla artmış ve kısa zamanda geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşmıştır. Dünyanın en büyük finansal piyasası olarak adlandırılan Forex piyasasında küresel çapta günlük işlem hacmi kaldıraç etkisiyle birlikte 6-6,5 Trilyon dolaylarına ulaşmıştır. İşlem hacmi en fazla olan ülkeler sırasıyla İngiltere, ABD ve Japonya’da gerçekleşiyor.

Londra’nın günlük işlem hacmi 2,8 trilyon dolara, ABD’nin 1 trilyon dolara, Singapur ve Hong Kong’un ise 500 milyar dolara ulaşıyor.

Forex piyasalarında SPK düzenlemeleri ile merdiven altı dediğimiz birçok kuruluş faaliyetlerine son verdi, aracı kurumlar sıkı bir denetimden geçirildi ve lisanslarını aldılar. Bu durum piyasaya olan güvenin artmasını sağladı. SPK lisansı olmayan kurumlarda işlem yapan yatırımcıların 1:100 kaldıraç kullanılması, paralarının tamamını kaybetmeleri, yeterli bilgi ve eğitim alamamaları, işlem kârlarını çekememeleri, açık pozisyonları kapatamamaları, haksız yere pozisyonların kapatılması ve hatta yatırdıkları ana parayı bile çekememeleri gibi bir çok sorun yaşadıklarını belirtebiliriz.

SPK düzenlemesi ve Takasbank güvencesi ile yatırımcıların piyasaya olan güveninin artması sağlanmıştır.

Kamuoyunda “Forex” olarak bilinen, dövize, mala ve kıymetli madenlere dayalı olarak gerçekleştirilen ‘kaldıraçlı alım satım işlemleri’ 31.08.2011 tarihinden itibaren Sermaye Piyasası Kurulu’nun görev ve yetki alanına giren bir sermaye piyasası faaliyetidir. Söz konusu sermaye piyasası faaliyetini düzenleyen “Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ ve konu ile ilgili diğer tebliğler 27.08.2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak 31.08.2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

2020 yılının Türkiye Forex işlem hacmi yaklaşık olarak 12,4 Trilyon TL olarak gerçekleşti. Dünyada işlem hacmi ise günde 6-6,5 trilyon USD, bu işlem hacminin yüzde 43’ü İngiltere’de, yüzde 17’si ABD, yüzde 7’si ise Singapur ve Hong Kong’da yapılmaktadır. Dünyada önde gelen finans merkezleri Forex’te çok güçlüler. Eğer bir finans piyasası merkezi olmak istiyorsak Forex’in güçlendirilmesi gerekmektedir. Forex sadece spekülatif işlemler için kullanılmamaktadır. Aynı zamanda kur ve emtia riski olanlar bu piyasada kendi risklerini hedge (riskten korunma) edebilir. Bu bilincin yerleşmesi ile birlikte Forex işlem hacimleri de artmaktadır.

Forex piyasalarını sadece ihracat ve ithalat gerçekleştirerek kur riskinden korunmak isteyen şirketlerin yanı sıra her kesimden yatırımcılar işlem gerçekleştirebilir. Şöyle açıklamak gerekir ki bu piyasada 3 tip yatırımcı vardır; arbitraj yapanlar, spekülatörler ve hedge yapanlar.

Arbitraj yapanlar: Arbitraj fiyat farklarından yararlanmak amacıyla para, kıymetli maden, tahvil, ve hisse senedi alıp satma işlemidir. Farklı piyasalarda aynı enstrüman için farklı denge fiyatları oluşmuş olması durumunda, fiyatın ucuz olduğu piyasadan alınarak daha pahalı olduğu piyasada satılmasıdır.

Spekülatörler: Gelecekteki fiyat değişikliklerini tahmin ederek kâr elde etme amacıyla spekülasyon yapan kişilere spekülatör denir. Örneğin altın fiyatlarının yükseleceğini düşünen yatırımcı, altın paritesinde alış işlemi açar, belli bir miktar yükseldiğini gördüğünde aradaki farktan kârını alarak geri kapatabilir. Aynı şekilde fiyatların düşeceğine inanan kişi de satış işlemi ile kâr elde edebilir.

Hedge: Hedge demek ileriki tarihlerde oluşabilecek değer kayıplarına karşı kendimizi koruma işlemine denir. İthalat ve ihracatçılar için Forex piyasalarında hedge fırsat sunmaktadır. Mesela bakır ithalatı yapan bir yatırımcı yüklü miktarda bakır almışsa ve fiyatların düşeceğini düşünüyorsa Forex piyasalarında bakır satışı yaparak fiyatların düşüşüne karşı kendini korur.

Diğer bir örnek bir ihracatçı mal ihraç etti ve malın karşılığında 2 ay sonra dolar alacak. Dolar kurunun düşeceğini düşünüyor ise yine Forex’te dolar satarak bu düşüşe karşı kendisini korur. Mal ithal etti ve dolar olarak borcunu 2 ay sonra ödeyecek. Doların çıkacağını düşünüyorsa şimdiden Forex piyasalarında dolar alır ve kendini olası bir zarardan korur ve ticaretteki kâr ve zararını hedge yaptığı güne sabitlemiş olur.

Yatırımcılar işlem yapacakları aracı kurumu seçerken kurumun SPK Lisansına sahip olmasına ve şirketin teknolojik altyapısının güçlü olmasına, sermayesine ve uzman bir kadroya sahip olmasına dikkat etmelidir. Şu anda aracı kurumlar SPK regülasyonu altında ve denetlenmektedir. Forex işlemleri de SPK denetimi ve düzenlemesi altında yapılmaktadır.

Forex piyasalarını yatırımcı açısından cazip kılan avantajlar;

Yüksek likidite: Günlük 6-6,5 trilyon dolar civarında işlem hacmiyle Forex piyasası dünyanın en likit piyasasıdır. Bu yüzden piyasada manipülasyon söz konusu olmaz.

Kaldıraç olanağı: Forex’te kaldıraç oranı Türkiye’de 1:10’a kadar uygulanabilmektedir. Böylece daha az parayla daha yüksek hacimde yatırım yapma imkânınız olur.

Emir çeşitliliği: İşlemler sırasında değişik emirlerle kârlarını maksimize etmenin yolunu arayabilirler.

Farklı enstrümanlar: Farklı enstrümanlar kullanarak kârını maksimize etmenin yolunu Forex’te arayabilirsiniz.

Kolay ulaşım: Elektronik platformlar sayesinde internete bağlanabildiğiniz her yerde platformda işlem yapabilirsiniz.

İki yönlü işlem olanağı: Forex piyasasında aynı anda iki yöne doğru da işlem yapabilirsiniz.

Forex’te komisyonlar, alım-satım fiyatları arasındaki farklar düşüktür.

Kaldıraç oranı yatırımcının koyduğu teminat miktarının kaç katına kadar pozisyon alabileceğini gösteren orandır.

Dünyada Forex Ülkeden ülkeye değişmektedir. 1:1000’e kadar kaldıracın kullanıldığı ülkeler bulunmaktadır. Kaldıraç miktarı arttığında riskinde arttığı unutulmamalıdır.

Türkiye’de 1:10 kaldıraca kadar izin veriliyor diye, herkesin 1:10 kaldıraç kullanmasına gerek yoktur. Unutmayınız ki, kaldıraç oranı artırıldıkça kazanç şansınız artacağı gibi risk seviyeniz de artacaktır. Kurumumuzda kaldıraçsız işlemler de gerçekleştirebilirsiniz.

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen kaldıraç oranı en fazla 1:10 ve hesap açmak için gerekli olan minimum teminat miktarı ise 50.000 TL’dir.

Ülkeden ülkeye farklılık göstersede, dünyada en çok EUR/USD ve Ons Altın işlemleri tercih edilmektedir.

Türkiye’de ağırlıklı olarak EURUSD, USDTRY ve Ons Altın/USD ürünleri tercih edilmektedir.

Bu piyasada yer alan çeşitli para birimlerine ek olarak Döviz, Altın ve Gümüş gibi Değerli Metaller, Endeksler, Sanayi, Enerji ve Tarım Emtia ürünleri üzerinde de alım satım işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.

Forex piyasasının volatilitesi yüksektir, çünkü ekonomik verilere ve siyasi olaylara oldukça duyarlıdır. Fiyat hareketleri hızlı ve yüksek volatilite ile reaksiyon verebilir. Dolayısıyla, yatırımcılar kaldıraç oranlarını kullanırken çok dikkatli olmalıdır. Kaldıraç oranını; paritenin cinsine ve ekonomik gelişmelere göre belirlemelidir. Teminatlarının tamamı ile işleme girmeyerek aniden oluşabilecek olumsuz gelişmelere karşı “stop loss” kullanmalıdır.

Forex piyasasında yatırım yapacak yatırımcıların, temsilcilerinin desteği ile alacağı eğitimin ardından, yapacağı paritenin özelliklerini bilmesi, hangi veriler doğrultusunda ve nasıl etkileneceğini de bilmesi gerekmektedir. Çünkü, her parite ekonomik ve siyasi gelişmelere farklı tepkiler verir. Bunun dışında, kaldıraç seviyesini doğru bir şekilde ayarlamalı, takip etmediğiniz ürünlere yatırım yapılmamalı, riskleri sınırlayacak “take profit” ve “stop loss” emirlerini kullanmalı, yaptığınız işlemleri takip etmeli ve analistlerimizden destek almalısınız.

Yatırımcılar, çeşitli kaynaklardan Forex eğitimlerini alabilirler. Ayrıca, gerçek yatırım yapmadan önce Forex Piyasalarındaki risk ve getiri sisteminin nasıl işlediğini anlayabilmek için demo hesap kullanabilirler. Kazanç elde etmek isteyen yatırımcılar pozisyon açmadan önce piyasa dinamiklerini iyi incelemeli, strateji geliştirmeli, zarar durdur diyeceğimiz noktayı ve kâr al noktasını önceden belirlemelidirler.

Yatırımcıların Forex’te yaptığı en temel hatalardan biri piyasayı yeterli düzeyde takip etmemek, yatırım yapmak istedikleri paritenin özelliklerine hakim olmadan işleme başlamak beraberinde başarısızlığı da getirmektedir. Yatırımcıların Forex’te yaptığı hatalar; bir eylem planı olmadan işleme başlamak (stop ve kâr noktasını belirlemek), stop kullanmadan işlem yapmak (nasıl ki emniyet kemeri olası kazalarda bizleri koruyorsa, işlem açtığımızda stop seviyesi belirlemek de Forex’te olası kuvvetli hareketlerde bizleri koruyacaktır), işlem zarardaysa çok beklemek, kârdaysa az beklemek, verileri iyi takip etmemek, teknik ve temel analizi yeterince bilmeden işleme başlamak şeklinde sıralanabilir. Bunun yanında bir diğer önemli husus ise işleme başlamadan önce yapılmış bir plan var ise, o plana sadık kalmamak yatırımcıların forex’te yaptığı en temel hatalardan biridir.

2017 yılında yayımlanan tebliğ kapsamında Forex piyasasında işlem gerçekleştirebilmek için yatırımcıların yatırılması gereken minimum alt limit miktarı 50.000 TL olmalıdır.

Sermaye Piyasası Kurulunun 10.02.2017’de Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğe göre hesap açmak için gerekli minimum teminat miktarı 50.000 TL ya da 50.000 TL değerinde döviz olarak belirlenmiştir. Bu miktar aracı kurum fark etmeksizin SPK Lisansına sahip tüm aracı kurumlarda aynıdır. Yatırımcının hesabındaki para, bankadaki mevduatlarında olduğu gibi Takasbank güvencesinde saklanmaktadır. Takasbank nezdinde müşteri numaraları kaydedilmektedir, dilerlerse teminatlarını buradan kontrol edebilirler.

Forex işlemlerinden elde edilen gelirler vergiye tabidir. 7256 Sayılı Kanunla Geçici 67. Maddesine kaldıraçlı alım satım işlemleri eklenmiştir. Buna göre 2021 yılı itibariyle Forex işlemlerinden elde edilen kazançlar stopaj esasında vergilendirilecektir. Stopaj oranı %10 olarak belirlenmiş olup, vergi ödemeleri 2021 yılı Ocak ayı itibariyle başlamıştır.

Yatırımcıların vergi dönemi içerisinde elde ettikleri kar ve zarar birbirinden mahsup edildiğinde yatırımcı kar elde etmiş ise bu karın %10’u vergi olarak kurum tarafından yatırımcıdan tahsil edilerek ödenmektedir.

Yatırımcılar kurumlarının sunduğu serverı kullanarak Metatrader4 platformu üzerinden işlemleri takip edebilmektedirler.

İşlemlerde kullanılan teminatları üç ana başlık altında toplayabiliriz:

İşlem teminatı: Pozisyon açabilmek için hesabınızda bulunması gereken minimum para miktarıdır.
1 Lot = 100.000 Birim; 0.10 Lot = 10.000 Birim

Her paritede 1 Lot, kotasyondaki ilk para biriminden 100.000 birim belirtir. Yani, USDJPY paritesinde 1 Lot=100.000USD, GBP/CHF paritesinde 1 lot=100.000GBP ‘dir. Yani ilk para biriminden teminat hesaplanırken, 2. Para biriminden kâr/zarar hesaplanmaktadır.

Şöyle ki: USDTRY, ilk para birimi Amerikan Doları, 1 Lotta yaratılan hacim 100.000 USD’dir. Kâr zarar ise TRY tarafından hesaplanır, her 1 piplik hareket 10 TRY kâr veya zarara denk gelmektedir. EUR/USD paritesinde ise, 1 lotta 100.000 Euroluk hacim yaratılmaktadır, buradan teminat hesaplanmakta, kâr- zarar ise karşıt para birimi olan USD tarafından hesaplanmaktadır, her 1 piplik hareket 10 USD kâr veya zarara denk gelmektedir.

Örnek: EUR/USD paritesinde cari fiyatın 1.0824 olduğunu düşünelim. Euro lehine bir hareket bekleyen bir yatırımcının EUR/USD paritesinde alacağı pozisyon yönü LONG (UZUN) olacaktır.

1 LOT=100.000 Birim=100.000 EURO büyüklüğünde = 108.240 DOLAR değerinde bir pozisyon büyüklüğü alacaktır (Terminallerde her şey USD karşılığı ile hesaplanmaktadır) (Yatırımcı bu işlem ile 100.000 EURO aldı, karşılığında 108.240 DOLAR sattı)
Bu işlem için alınacak pozisyon büyüklüğünün %10’u teminat olarak hesabınızdaki bakiyeden kullanılacaktır.

Bu durumda;
Başlangıç Teminatı=$108.240 / 10 (Kaldıraç Oranı) = $ 10,824 (Hesabınızdan pozisyon açmak için $10,824 marjin ayrılacaktır.)

Başlangıç bakiyenizin $20.000 olduğunu, 1 lotluk EUR/USD alış işlemi için kesilen marjin (Teminat) tutarının 10,824 USD olduğunu varsayarsak Serbest Marjininiz 9.176 USD olacaktır.

Serbest teminat (Free): Bir pozisyon açtıktan sonra hesabınızda kalan kullanabileceğiniz para miktarına serbest teminat denir. Serbest teminat, bakiyenizden ödediğiniz toplam teminat miktarının çıkarılmasından sonra kâr veya zararın eklenmesiyle belirlenir ve anlık olarak değişir.

Kullanılan teminat: İşlem açtığınızda bakiyenizden çekilen miktara kullanılan teminat denir. Bu teminat mevcut pozisyonunuzu kapattığınızda bakiyenize tekrar eklenecektir.

Buy stop emri ilgili enstrümanın piyasa fiyatından daha yüksek fiyatta alım yapmanızı sağlayan emir tipidir. Normal şartlarda yatırımcılar daha düşük fiyattan alım yapmak isterler. Buy stop emirinde yatırımcı, teknik olarak belirlenen direnç noktasının kırıldıktan sonra alımların etkili olabileceğini düşünüyorsa buy stop bekleyen emri verir ve piyasa o fiyata geldiğinde alım gerçekleşir.

Sell stop, piyasa fiyatından daha düşük fiyatta satım yapmamızı sağlayan emir tipidir. Normal şartlarda yatırımcılar daha yüksek fiyattan satış yapmak isterler, sell stop emrinde yatırımcı işlem yapacağı enstrümanın teknik olarak destek noktası kırıldıktan sonra satışların etkili olabileceğini düşünüyorsa sell stop bekleyen emri verir ve piyasa o fiyata geldiğinde satış işlemi gerçekleşir.

Buy limit bekleyen emri, piyasa fiyatından daha düşük fiyatta alım yapılmasını sağlayan emir tipidir. Buy limit emriyle, şu an işlem gören fiyattan daha düşük fiyattan alış işlemi yapılabilir.

Sell limit bekleyen emri, piyasa fiyatından daha yüksek fiyatta satış yapılmasını sağlayan emir tipidir. Sell limit emriyle, şu an işlem gören fiyattan daha yüksek fiyatta satış işlemi yapabilabilir.

Kâr al ve zararı durdur emirleri risk yönetimi açısından önemli emirlerdir. Önceden belirlenmiş bir kâr veya zarar durumunda bu emirler, kendiliğinden aktif olacaktır.

Kâr al: Açık olan bir işlemi önceden belirlenmiş bir fiyattan kapayıp kâr elde etme amacıyla verilen emirdir.

Zararı durdur: Zararı sınırlamak amacıyla açık olan bir işlemi belirlenen bir fiyatta kapatma emridir. Burada amaç daha fazla zarar etmenin önüne geçmektir.

Forex piyasaları 5 gün 24 saat sürdüğü için yatırımcının ekran başında olmadığı veya uyuduğu takdirde herhangi bir olumsuz fiyat hareketine maruz kalmaması açısından “zararı durdur” emri girmesi faydalı olacaktır, ya da pozisyonların takip edilemediği durumlarda kapatılması doğru olacaktır. Girilmediği takdirde, büyük zararlarla karşılaşılabilir. Forex piyasası volatil bir piyasadır. Burada büyük risklerden kaçınmak için mutlaka stoplu çalışmak en doğru işlem yöntemidir.

Uzun (buy) pozisyon, alım pozisyonu demektir, yani eğer yatırımcı fiyatların yukarı yönlü hareket edeceğini düşünüyorsa alım gerçekleştirir ve uzun pozisyon açmış olur.

Kısa (sell) pozisyon, satış pozisyonu demektir. Eğer yatırımcı fiyatların aşağı yönlü hareket edeceğini düşünüyorsa satış gerçekleştirir ve kısa pozisyon açmış olur.

Evet, foreks piyasasında standart işlem birimi vardır. Standart işlem birimi 1 Lottur. 1 Lot, 100.000 birime denk gelmektedir. Ayrıca, 10.000 birim hacim ile ifade eden Mini Lot, 1.000 birim hacim ile ifade edilen Mikro Lot seçenekleri de kurumumuzun sunduğu işlem platformunda bulunmaktadır. Platform üzerinde hacim kısmında işlem açılacak Lot miktarı belirlenir. EUR/USD paritesinde 1 Lotta 100.000 Euro hacim yaratılır bunun USD karşılığı şu anki fiyatlarla 117.400 USD’dir.

1 lotluk işlem yapmak için 11.740 (1:10 Kaldıraç) veya 23.480 (1:5 Kaldıraç) USD teminat yatırılmalıdır. Çünkü platformda her şey USD’ye çevrilir. Hacim kısmından 0,10 lotluk hacim seçilirse yatırılacak teminat 1 lotta hesaplanan teminatın yüzde 10’dur bu da 1.174 (1:10) veya 2.348 (1:5) USD’dir.

Alış fiyatı: Likidite sağlayıcı veya fiyat yapıcı aracı şirketin almaya razı olduğu fiyata alış fiyatı denir. Yani müşterinin satış yaptığı fiyattır.

Satış fiyatı: Likidite sağlayıcı veya fiyat yapıcı aracı şirketin satmaya razı olduğu fiyata satış fiyatı denir. Yani müşterinin alış yaptığı fiyattır.

Bir para birimi çiftinde (paritede) ilk para birimine baz para birimi, diğer para birimine de karşıt para birimi denir. Mesela EUR/USD paritesinde Euro baz para birimi olurken, dolar karşıt para birimidir.

Bir döviz paritesinde baz para biriminin karşıt para birimine karşı değer kazanacağını düşünürsek alış yapılmalı, değer kaybedeceğini düşünürsek satış yapılmalıdır. Bir para biriminde alış yapıldığı zaman, baz para biriminin karşıt para birimine karşı değer kazanmasıyla kâr; değer kaybetmesiyle zarar; satış pozisyonunda ise baz para biriminin karşıt para birimine karşı değer kaybetmesiyle kâr; değer kazanmasıyla zarar ederiz.

İşlem detayları
İşlem yapılacak parite: EURUSD
Alınacak pozisyon: EUR uzun, USD kısa
Yapılacak işlem: Alış
Baz döviz: EUR
Karşıt döviz: USD
İşlem tutarı: 100.000 EUR
İşlem maliyeti: 1,17423 EURUSD
Gerekli teminat: 1:10 kaldıraç oranı için 10000 EUR ya da 11742,30 USD; 1:5 kaldıraç oranı için 20000 EUR ya da 23484,60 USD

USD/TRY’de alım gerçekleştireceğimizi düşünelim:

Mevcut pozisyon: USD alım yapmış, TRY’de satış yapmış oluruz.
Mevcut pozisyon büyüklüğü: 100.000 USD
USDTRY alış fiyatı: 8,6000
Kaldıraç oranı: 1:10
Yatırılması gereken teminat: 10000 USD veya 86000 TRY olacaktır.

Forex piyasasında kar zarar hesabı için yukarıda verdiğimiz örneğe paralel olarak, USDTRY paritesinde 1 lotluk alım işlemi yaptığımızı düşünelim. USDTRY paritesinde 8,6000 seviyesinden alış yaptık ve parite 8,6015 seviyesine yükseldi. Burada 15 pipslik bir kâr oluştu her 1 piplik harekette 10 TRY kâr veya zarar yazılır buradaki harekette 15 pips kâr söz konusu: 15 pip x 10 TRY= 150 TRY kâr sağlanmış oldu. Fakat bu kârın platform üzerinde USD karşılığı ile görülecektir. Tersi durumda ise alış yaptık ve paritenin 20 pips düştüğünü yani 8,5980 seviyesine geldiğini düşünelim. Bu durumda yatırımcı platformda 20×10=200 TRY zarar etmiş olacak ve bunun USD karşılığı zararı platforma yansıyacaktır.

Yatırımcı pozisyonu kapatmak için emir sayfasından “emri kapat (Close)” fonksiyonuyla emri kapatabilir.